Inhoud van het album amicorum van Johan van Lynden uit Hattem

Dit Album Amicorum behoorde waarschijnlijk toe aan Johan van Lynden die vermoedelijk gestudeerd heeft in Keulen en daarvoor in Nijmegen. Dit manuscript bevat gedichten en teksten van ca. 50 riddermatige en andere mannelijke en vrouwelijke personen, met tenminste 20 ingekleurde wapentekeningen en met ca. 70 bladzijden bijdragen in het Nederlands, Frans en Latijn.

De eerste bijdrage dateert van vóór 1556 en de laatste van 1578.

De aangeroerde thema's zijn van alle tijden: hoop, verdriet en verlangens bij vriendschap, liefde en trouw. Maar krijgen een bijzondere betekenis tegen de achtergrond van de grote maatschappelijke en economische beroeringen en de opmaat naar de Tachtigjarige oorlog.

Helmteken op het wapen van het geslacht Frydach, een van de intekenaren van het album. Detail uit het album amicorum van Johan van Lynden, 1556.

Het manuscript bestaat uit 17 ingebonden katernen van 8 folio's (aanvankelijk 272 blz.), waarvan er meerdere zijn uitgescheurd of gesneden. Het formaat is 15x20,7x 2 cm. De omslagband is niet meer aanwezig. Het formaat van de wapenschilden is met de hand vooraf reeds ingetekend, zodat de schrijvers die konden invullen en inkleuren.

Opgenomen personen

Personen met de volgende achternamen hebben bijgedragen: Van Bemmel, Van Boetzelaer, Bonnenburk gen Honstein, Van Bronckhorst, Van Donseler, Van Eeversdyck, Van Egeren, Ffrydach, Van Galen, Van Ghendt, Goltsteyn, Van Gruithuis, Van Hackfort, Hagedoern, Van Heekeren, Van der Helle, Van Herwijnen, Iisendoern, Van Lyer, Van Lynden, Van Mekeren, Pyeck, (Van) Rossem, Scheyffart vom Meradt, Schmullinek, Scijffart, Trijs(s)ens, Tyngnaegell, Van Wely, Van Zuijlen, Van Zulen, Von Stamheim.

Vermelde locaties

Gelet op de aangetroffen bijdragen heeft Johan van Lynden vermoedelijk gestudeerd in Keulen en mogelijk in Nijmegen. Althans de plaatsen die genoemd zijn, zijn : 6x Colonis Agripinae (Köln) en 1x Neomagus en 1x Noviomago (kan zijn Nijmegen (Nederland) maar ook Nyon in Zwitserland, of Neodunum). De meeste bijdragen van studenten zijn uit Keulen.

Wie is Johan van Lynden?

Een goede candidaat voor genoemde Johan van Lynden zou kunnen zijn, de Johan die geboren is in 1540 te Hattem, als zoon van:

• Johan van Lynden, ridder, heer van Mussenberg (te Valburg), drost van Hattem, geboren ca 1502 Hemmen, die ca. 1525 te Hattem getrouwd is met Anna van Galen, geboren ca 1507 te Hattem;
• en alskleinzoon van Steven van Lynden en Walburg van Bronckhorst .

De kinderen uit het huwelijk van zijn ouders zijn:

1. Karel van Lynden

       Geboren ca 1529 Hattem, Overleden 27 oktober 1610

2. (Zoon, Otto?) van Lynden

       Geboren ca 1533 Hattem

3. Eleonora van Lynden

       Geboren ca 1535 Hattem

4. Johan van Lynden

5. Elisabeth van Lynden

       Geboren ca 1546 Hemmen

bron: Genealogie Van Galen - Heren van Wijchen en Van Galen's van 1200 tot 1700

Alle genoemde plaatsen liggen in Gelderland (Nederland)

Het album amicorum vertoont ook kenmerken van  een wapenboek en een vrouwenalbum

figuur 1: bevat alleen de gedateerde bijdragen.

figuur 2: betreft alle bijdragen in het album

Uit de grafieken valt het volgende af te leiden:

• het album is begonnen als een album amicorum van studenten in Keulen in de periode 1556 - 1563. Het zwaartepunt is terug te vinden in het begin van het album (katernen 1-5)
• 49% van de bijdragen is afkomstig van mannen van wie vaak ook het wapen wordt afgeschilderd. Hiermee heeft het album trekken van een wapenboek. 34% van de gebruikte pagina's bevatten wapens of zijn daarvoor gereserveerd.
• De eerste drie katernen bevatten de meeste gedateerde bijdragen, 9 van de 13 zijn van mannen: 1556, 1559 (4x), 1560, 1563 (4x), 1564 (2x), 1578.
• vanaf 1564 en vanaf katern 6 nemen de bijdragen van vrouwen toe. 31% van de bijdragen zijn direct toe te wijzen aan vrouwen. Van 21% is het nog niet duidelijk. Het album krijgt daarmee ook trekken van een vrouwenalbum.
• om onduidelijke reden zijn vooral in het midden van album bladen uitgescheurd. Niet ondenkbaar is dat daar de mooiste teksten of wapenafbeeldingen stonden

Maatschappelijke context: de alba ontstonden in zeer roerige tijden

De alba amicorum ontstonden in een zeer onstabiel klimaat. Het waren in economisch, maatschappelijk en politiek zeer roerige tijden, met handelsoorlogen, in de opmaat van de Tachtigjarige oorlog (1568-1648).

Hierbij enkele belangrijke data ter illustratie van de maatschappelijke turbulentie waarin de gedichten werden geschreven in de alba: Godsdienstvrede van Augsburg en Philips II aan de macht (1555), Oranje en Egmont schrijven hun eerste protestbrief aan Filips (1561),

Smeekschrift der edelen en de Beeldenstorm 1566, Spanjaarden geven het beleg van Leiden op (3 oktober 1574), stichting universiteit in Leiden (8 februari 1575), Unie van Utrecht (1579), Plakkaat van Verlatinghe, (onafhankelijkheidsverklaring, 1581).

Herkomst van het album

Oorspronkelijk komt het manuscript uit het Archief van de familie Van Basten uit Winterswijk/Groenlo/Bredevoort. Onbekend is hoe het boekje daar is terechtgekomen. Mogelijk door Johan van Basten (-1580) uit Groenlo, gehuwd met Henrica Lansinck, of een ander direct familielid uit die periode.

Dit boekje bevindt zich in: Archief Van Batenborgh Stichting, Collectie B.M.A. Batenburg, inventaris nummer I.29, thans in het Gelders Archief te Arnhem.